Het nieuwe IPCC rapport beschouwt heel wat aspecten gerelateerd aan landgebruik en klimaat, zoals landbouw, ontbossing, voedselsystemen en veeteelt. Het rapport beschrijft verschillende positieve manieren waarop duurzaam landgebruik kan bijdragen aan mitigatie en aanpassing, zoals herstel van ecosystemen, herbebossing, beter beheer van bodems, een transitie naar duurzame landbouwpraktijken, voedselverspilling tegengaan, een radicale verandering naar meer duurzame consumptiepatronen en het verzekeren van landrechten van gemeenschappen.

Biobrandstoffen vergroten risico op honger

Het rapport bevestigt ook de negatieve impact van de klimaatcrisis op voedselzekerheid, waarvoor ook de Wereldvoedselorganisatie recent al waarschuwde. Tegelijk waarschuwt het rapport voor de negatieve impact van sommige voorgestelde oplossingen zoals bio-energie, als die op grote schaal uitgerold worden. Volgens het rapport zal een te grote inzet op productie van landbouwgewassen voor bio-energie leiden tot een competitie met de landbouw- en veeteeltsector en kan de productie van bio-energiegewassen leiden tot landdegradatie en verwoestijning. Op die manier komen de voedselzekerheid en watervoorziening onder druk te staan. Het grootste risico op honger stelt zich voor gemeenschappen in Sub-Sahara Afrika en Zuid-Azië.

Het IPCC-rapport is een duidelijk signaal en beveelt overheden aan te heroverwegen om hun productiegebruik van biobrandstoffen te beperken. Deze oproep is in lijn met de aanbevelingen van verschillende mensenrechtenexperten, inclusief de vorige en huidige Speciale VN-Rapporteurs voor het Recht op Voedsel en een recent rapportvan een grote coalitie van ngo’s genaamd CLARA (Climate Land Ambition Rights Alliance).

Belgisch klimaatplan niet in lijn met mensenrechten

België wil net meer biobrandstoffen gaan gebruiken, hoewel dit geen verplichting is van de Europese Commissie. In het voorstel voor Nationaal Energie- en Klimaatplan dat ons land eind vorig jaar indiende bij de Europese Commissie, klimt het volume tot het door de EU maximaal toegelaten niveau van 14% van het eindverbruik van energie in ons transport in 2030 (in vergelijking met 5,5% in 2017). De helft daarvan wil ons land invullen met biobrandstoffen op basis van landbouwgewassen, opnieuw het maximaal toegelaten niveau. Dat doet ons land tegen de wetenschap in dat die niet-duurzame biobrandstoffen een valse oplossing zijn die slechter zijn voor het klimaat en negatieve sociale en ecologische gevolgen met zich meebrengen.

"België kiest voor de slechtste oplossing om de doelstellingen op papier te halen door meer in te zetten op niet-duurzame biobrandstoffen terwijl die een negatieve impact hebben op de voedselzekerheid. Ons land gaat daarmee in tegen internationale mensenrechtenverdragen." zeggen de ngo’s.

"De productie van biobrandstoffen gaat vaak gepaard met landroof. Het verminderen van biobrandstoffen is dan ook fundamenteel voor genderrechtvaardigheid, omdat vrouwen centraal staan in voedselproductie en vaak minder zeker landrechten hebben." zeggen de ngo’s.

Eind dit jaar moet België een finale versie van het Nationaal Energie- en Klimaatplan indienen. Dat plan vraagt nog een grondige aanpassing om het in lijn te brengen met de afspraken van het Akkoord van Parijs, waarin ons land zich ook engageerde om in het klimaatbeleid mensenrechten te respecteren, en de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen te respecteren.

"De klimaatambitie moet sterk omhoog en de doelstellingen inzake biobrandstoffen moeten drastisch omlaag. We vragen ook dat België zich op basis van de meest recente wetenschap expliciet engageert om niet langer biobrandstoffen van de eerste generatie te gebruiken." zeggen de ngo’s.

Noot aan de redactie

Nieuwe Europese wetgeving

Volgens de Europese wetgeving is elke lidstaat verplicht om 7% van de energie die bedoeld is voor transport, te putten uit geavanceerde hernieuwbare energiebronnen, voor 2030. Deze drempel van 7% brengt nog een verplichting mee : van de biobrandstoffen moet 1,75% bestaan uit geavanceerde biobrandstoffen (zoals uit algen geproduceerde agrobrandstoffen). (zie grafiek op pagina 4).

Noord-Zuidrelaties

• Minimaal 26% van onze biobrandstoffen (volume) komt uit landen in het Zuiden.
• België bevorderde de productie van biobrandstoffen, door tussen 2010 en 2018 investeringen of aankopen te doen in ten minste een tiental niet-Europese landen. (naar schatting)
• In deze landen zijn er vele gevallen van landroof en duidelijke bedreigingen voor de voedselveiligheid (zie rapporten).
• Biobrandstoffen geproduceerd in Europa kunnen ook indirecte effecten hebben op de voedselzekerheid. Bijvoorbeeld het verplaatsen van de Europese voedselproductie naar zuidelijke landen, waardoor concurrentie ontstaat voor producten en beschikbaar land, of de verhoging van de grondstofprijzen op de internationale markt. Volgens de FAO (Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties) was de productie van biobrandstoffen een van de 3 belangrijkste oorzaken van de prijscrisis in 2008. De prijzen stegen met 140% tussen 2002 en 2008, waarvan 105% als gevolg van de productie van biobrandstoffen. Als gevolg hiervan kwamen er nog eens 100 miljoen mensen met honger bij, bovenop de 850 miljoen mensen die al honger leden.

Dimensies

• De oppervlakte die nodig is om de palmolie te produceren die in 2017 in onze motoren wordt verbruikt, was gelijk aan de volledige oppervlakte van het Brussels Gewest.
• Het gebruik van biodiesel op basis van soja-olie is sinds 2017 twaalf keer groter geworden en bedraagt nu 144.000 m³. De geconsumeerde volumes sojaolie zijn dus vergelijkbaar met de netto geïmporteerde hoeveelheden voedsel. In 2018 bedroeg de hoeveelheid sojaolie die door onze motoren werd verbruikt ongeveer 12,5 liter per Belg. Voor sojaolie die in Belgische diesel wordt gebruikt, is het productiegebied gelijk aan zes keer de totale oppervlakte van het Brussels Gewest. (geactualiseerde cijfers)

Rapporten

• (2019) Na palmolie verbranden we ook steeds meer soja in onze motoren
• (2018) Evaluation de la politique belge d’incorporation d’agrocarburants : Le cas de l’huile de palme (enkel in het Frans)
• (2018) 100% Duurzame palmolie : een mythe
• (2016) Burning land, burning the climate : The biofuel industry’s capture of EU bioenergy policy
• (2016) Globiom : the basis for biofuel policy post-2020
• (2018) “EU ends target for food-based biofuels and phases out palm oil in cars only in 2030”, June 2018, Transport & Environnement

Het rapport van het IPCC is hier beschikbaar.

Perscontact :

Leen Speetjens | leen.speetjens@oxfam.org | +32 484 10 17 87