• Succesvolle reacties van het maatschappelijk middenveld en de overheid
• Gevolgen voor toegang en eerlijke verdeling

Twaalf jaar na de voedselprijzencrisis van 2007/2008 zit de wereld midden in een van de meest dramatische en veelzijdige mondiale crises van onze tijd. De COVID-19 pandemie brengt de mensheid niet alleen in een ongekende gezondheidscrisis, waar de lacunes in onze gezondheids- en sociale zorgsystemen het meest aan het licht komen, maar verergert ook honger en ondervoeding.

Zoals blijkt uit een vandaag door FIAN International gepubliceerd monitoringverslag leiden de gevolgen van de pandemie en de maatregelen om de besmetting een halt toe te roepen tot een verscherping van de schendingen van de mensenrechten waardoor mensen geen toegang hebben tot voldoende voedsel. Mensen die reeds gemarginaliseerd en kwetsbaar zijn als gevolg van een lage sociaaleconomische status, racisme, seksisme en andere vormen van discriminatie, lopen een groter risico op voedselonzekerheid.

Hoewel COVID-19 en de preventieve maatregelen om het besmettingsgevaar in te dammen de aanzet hebben gegeven tot de voedselcrisis, is deze geworteld in decennia van neoliberaal beleid en neoliberale praktijken die de ongelijkheid en discriminatie nog hebben verscherpt. Daarom, zo stelt het rapport, hebben we niet alleen gerichte maatregelen nodig om deze pandemie aan te pakken, maar ook overheidsbeleid dat de manier waarop onze samenlevingen zijn georganiseerd en het economische systeem werkt, fundamenteel verandert.

We kunnen gewoon niet terug naar normaal

In het voorlopig monitoringverslag over de impact van COVID-19 op het recht op voedsel en voeding wordt een overzicht gegeven van de rampzalige gevolgen van de huidige crisis voor het leven van de mensen en worden ook lokale en nationale reacties belicht, waaronder die van lokale gemeenschappen en sociale bewegingen, die elders als inspiratiebron kunnen dienen. Op basis van deze voorlopige bevindingen en de structurele oorzaken van honger en ondervoeding doet FIAN International een reeks aanbevelingen aan regeringen over de hele wereld.

Impacts on access and equitable distribution

De neiging van mensen om in tijden van crisis uit angst voor schaarste in paniek voedsel te kopen en te hamsteren, leidt tot schaarste van bepaalde soorten voedsel. Dit betekent dat betaalbare prijzen en de beschikbaarheid van voedsel buiten het bereik blijven van mensen met beperkte mobiliteit of middelen. Ook is de toegang tot voldoende voedsel beperkt doordat voorrang wordt gegeven aan supermarktketens boven lokale markten en lokale coöperaties als voedseldistributeurs. In de praktijk zijn sterk verwerkte en geïndustrialiseerde producten gemakkelijker verkrijgbaar dan vers en biologisch voedsel dat duurzaam wordt geproduceerd door boeren en andere kleinschalige voedselproducenten (zoals vissers), wat niet alleen desastreuze gevolgen heeft voor het inkomen van deze laatsten, maar ook verhindert dat mensen toegang hebben tot gezonde en gediversifieerde voedingspatronen.

Beperkingen van de toegang en van de kwaliteit zullen immers waarschijnlijk diegenen zwaarder treffen die reeds met honger en ondervoeding te kampen hebben. Bijvoorbeeld, overgewicht en obesitas - twee vormen van ondervoeding - die wereldwijd respectievelijk meer dan 1,9 miljard en 650 miljoen volwassenen vertegenwoordigen - hebben meer kans op ernstigere symptomen en complicaties wanneer ze met COVID-19 besmet raken. Ook ondervoede mensen, die vóór de epidemie al 821 miljoen mensen uitmaakten, hebben een lagere immuniteit om het virus te bestrijden.

Als de mobiliteitsbeperkende maatregelen om besmetting te voorkomen één bevolkingsgroep in het bijzonder zwaar hebben getroffen, dan zijn het de honderdduizenden tijdelijke en seizoenarbeiders - vaak migranten - die niet kunnen reizen voor hun werk. Dit geeft niet alleen aanleiding tot bezorgdheid over het verlies van werkgelegenheid en inkomen voor deze groep, maar ook over het dreigende tekort aan verse producten en de verspilling van een aanzienlijke hoeveelheid voedsel.